Yeni Bir Tarih’in bu haftaki konusu Kanadalı müzisyen ve söz yazarı Roberta Joan ‘Joni’ Mitchell’in politik duruşunu yansıttığı 1970’lerin hit şarkısı “Big Yellow Taxi”. Folk, pop, rock, klasik müzik ve caz müziğinden ilham alan Joni Mitchell’in şarkıları toplumsal ve felsefi düşünceyle birlikte romantizm, kadın olmak gibi konular ve hayal kırıklığı ile neşe duygularına da odaklanır. Dokuz Grammy Ödülü ve 1997’de Rock and Roll Onur Listesi’ne dahil olması gibi birçok övgüyle karşılanan Joni Mitchell, 20. yüzyılın en önemli ve etkili kadın müzisyenlerinden biri olarak da sıklıkla anılır.
1970 yılında, gündemde olan çevresel felaketler şarkı yazarı ve müzisyenleri harekete geçirmişti. Bu yılda yazılan şarkılar, bir dizi ekolojik soruna karşın protesto amaçlı yazılmıştı. The Kinks’in ‘Apeman’i, Neil Young’ın “After the Gold Rush”ı ve Cat Stevens’ın “Where Do The Children Play?”i… Tüm bu şarkılar, dönemin ekolojik kaygılarını yansıtıyordu. 1969’da Santa Barbara, California’da gerçekleşen büyük petrol sızıntısı, Amerikan tarihinin en büyük felaketi olarak insanlarda şok ve öfkeye sebep olmuştu. Pasifik kıyısı boyunca 35 millik bir mesafede yaklaşık 3 milyon galon ham petrol salan petrol platformu patlaması, modern çevre hareketinin doğuşunda biçimlendirici bir rol oynadı. Aynı yıl yaşanan başka bir çevresel problem, Ohio’daki aşırı derecede kirlenmiş Cuyahoga Nehri’nin alev alması ve yakından geçen bir trenin kıvılcımları tarafından ateşlenen petrol ve kimyasal atık tabakaları nedeniyle beş kat yükselen alevlerin görüntüsünü de içeriyordu.
Joni Mitchell, Big Yellow Taxi şarkısında Honolulu şehir merkezindeki Foster Botanik Bahçesi’ne atıfta bulunuyor olsa da o zamanlar kızılağaçlar için verilen mücadele büyük bir gündem maddesiydi. Bu sebeple Big Yellow Taxi şarkısının sözleri, bütün bir ekolojik felaket silsilesinin eleştirisi olarak kabul edilebilir. Şarkıda geçen ‘eğer ağaçları keserseniz, onları bundan sonra yalnızca ağaç müzelerinde göreceksiniz’ iması da işte bu kaygıdan doğmuştu.
Joni Mitchell, yakın zamanda Mojo’ya verdiği bir röportajda, Big Yellow Taxi’nin ‘güçlü bir şarkı olduğunu; çünkü birkaç şehirde bu nedenle otopark alanlarının park ve bahçeye dönüştürüldüğünü’ söyledi. Şarkı, orijinal olarak Kanadalı şarkıcı-söz yazarı Joni Mitchell tarafından 1970 yılında yazılmış, bestelenmiş ve ilk olarak ‘Ladies of the Canyon’ albümünde yayınlanmıştı. Kısa bir süre sonra Kanada’da (No. 14), Avustralya’da (No. 6) ve Birleşik Krallık’ta (No. 11) bir hit haline geldi.
Joni Mitchell şarkının hikayesini şöyle anlatıyor:
“Big Yellow Taxi’yi Hawaii’ye ilk seyahatimde yazdım. Kalacağım otele bir taksiyle vardım ve ertesi sabah uyanıp perdeleri çektiğimde uzaktaki güzel yemyeşil dağları gördüm. Sonra aşağıya baktım ve orada kocaman bir otopark alanı vardı. Bu kalbimi kırdı… Cennet gibi yerde böyle bir felaket! Bu olaydan sonra oturdum ve bu şarkıyı yazdım. Big Yellow Taxi çıktığında Hawaii’de bölgesel bir hit oldu; çünkü oradaki insanlar cennetlerinin hiçe sayıldığını fark etmişti.”
Şarkı, çevresel kaygı- “Bir otopark alanı yapmak için cenneti asfaltla kapladılar.” ve “Hey çiftçi, çiftçi, şu DDT‘den şimdi vazgeç”- ve vicdanın sesini yansıtıyor. “Bütün ağaçları aldılar ve bir ağaç müzesine koydular / Sonra onlara sadece baksınlar diye insanlardan bir buçuk dolar istediler” satırı, Honolulu şehir merkezinde, yaşayan tropik bitkiler müzesi olan Foster Botanik Bahçesi’ne atıfta bulunuyor.
They paved paradise
And put up a parking lot
With a pink hotel , a boutique
And a swinging hot spot
Don't it always seem to go
That you don't know what you've got
Till it's gone
They paved paradise
And put up a parking lot
They took all the trees
Put 'em in a tree museum *
And they charged the people
A dollar and a half just to see 'em
Don't it always seem to go
That you don't know what you've got
Till it's gone
They paved paradise
And put up a parking lot
Hey farmer farmer
Put away that DDT * now
Give me spots on my apples
But leave me the birds and the bees
Please!
(…)
*DDT: DDT kalıcı bir organoklorlu kimyasaldır. Tarımda kullanılmasıyla, kel kartal ve kahverengi pelikan gibi balıkçıl kuşların popülasyonlarındaki önemli düşüşten büyük ölçüde sorumludur. DDT’nin kuşlar üzerindeki etkileri nedeniyle, kimyasal ABD’de 1972’den beri kullanılmamaktadır. Joni Mitchell bu şarkı sözlerini yazdığı sırada (1967-68), DDT’nin sürekli kullanımı oldukça tartışmalıydı. DDT hala dünyanın diğer birçok bölgesinde kullanılmaktadır.
Müzisyenin Big Yellow Taxi canlı performansına buradan ulaşabilirsiniz. Bu şarkı ve diğer Yeni Bir Tarih içeriklerinde bahsettiğimiz olaylardan derleyerek oluşturduğumuz listeyi dinlemek için Spotify listemiz “Yeni Bir Tarih”i takibe almayı unutmayın.
Kaynaklar: