Afgan Kadın Orkestrası, Zohra müzik topluluğu, son yıllarda Afganistan’ın kısmen yenilikçi bakış açısıyla ortaya çıkabilmiş ve sesini ilk defa uluslararası platformlarda da duyurabilmiş bir orkestra. Afganistan’da yaşanmakta olan, hepimizin tanık olduğu işgal ve beraberinde getirdiği uluslararası mülteci krizi devam ederken, biz Zohra’nın müzik yolculuğuna odaklanalım. Bu genç kadınlardan oluşan başarılı orkestranın tüm engellere rağmen hangi yollardan geçtiğini öğrenelim.
Afgan Milli Müzik Enstitüsü’nün (ANIM) katkılarıyla ve destekleriyle büyüyen Zohra kadın orkestrası, yıllar içinde özellikle dezavantajlı kız çocuklarını bünyesine kazandırmaya odaklanmış: yetimler, sokakta çalıştırılan ve satıcılık yapan kız çocukları…
Afganistan’da karşı karşıya oldukları tüm zorluklara, yasaklara ve korkulara rağmen Zohra orkestrasının müzisyenleri sahne kıyafetlerini düzeltiyorlar. Perde açılmadan önce her şeyin mükemmel olması gerekiyor. Bu 30 genç Afgan kadın, 2.000 dünya liderinin önünde sahne almak için Asya’dan İsviçre’ye uzun bir yolculuk yaptı. Enstrümanların akordu tamam, her şey hazır!
Adını İranlı bir müzik tanrıçasından alan Zohra, Cenevre’de düzenlenen 2017 Dünya Ekonomik Forumu yıllık toplantısının bitiminde sahne almak üzere. Bu yalnızca Afganistan dışına ilk çıkışları değil, aynı zamanda sahne korkusunun; karşısında cesur olmak zorunda oldukları tek korku olduğu ilk vakit.
Zohra orkestrası eve döndüğünde, performanslarının tehditlerle, hatta bombalarla karşılanabileceğinin farkında. Bu sebeple sahnede, kelimenin tam anlamıyla, gerçek renklerini gösterebilecekleri bir olanağa sahipler. Enfes işlemeli kostümlere bürünmüş, başlarında parlak renkli başörtüsü bulunan Zohra orkestrasının genç üyeleri, kültürlerini ve umut mesajlarını dünyayla paylaşmaya hazırlar.
Ve Müzik Sustu
Afganistan’ın müzik tarihini düşündüğümüzde, 1979’daki Sovyet işgalinden Taliban rejiminin 2001’deki düşüşüne kadar müziğin yasaklandığı bir dönemle karşılaşıyoruz. Çoğu müzisyenin ülkeden sürüldüğü ve göçe zorlandığı bu zamanlarda, ülkenin müzik ve kültür alanında aktiviteleri susturulmuş, 1000 yıllık Afgan müzik mirası bir gecede yok olmuştu.
Müziğin Altın Çağı
1960-70’li yıllara geldiğimizde, Kabil’de yeni bir radyo istasyonu kurulmuştu: Radyo Afganistan. Aynı dönemde, Afganistan Eğitim Bakanlığı, gençler için bir müzik okulu kurmuş, Afganistan’ın en tanınmış kadın şarkıcısı Ferida Mahwash, Afgan hükümetinden Ustad (usta müzisyen) unvanını almıştı. Müzik, bu dönemde tekrar hayatın bir parçası haline gelmişti.
Ülkeye Sessizlik Hâkim
1979 yılıyla 2001 arasında gerçekleşen iç savaştan dolayı müzik yasakları başlamış; müzik aleti satan veyahut çalan her Afgan vatandaşı işkenceye maruz kalarak hapse atılmıştı. Afgan müziğinin kralı takma ismiyle anılan Ahmad Zahir, Kabil’in ortasında öldürülmüştü. Müziğin yok sayıldığı bu dönemde pek çok müzisyen sınır dışı edilmişti.
2001 yılından sonra Taliban’ın ülkeden çekilmesiyle birlikte, işte bu sınır dışı edilen müzisyenlerden biri müzikolog Ahmad Sarmast, ülkede müzik eğitiminin yeniden inşası için uzlaşma görüşmelerine başladı. Kabil’e dönüşünden sonra 2010 yılında ANIM’i kurarak, Zohra orkestrasının kurulmasına da zemin hazırlamış oldu. 2015 yılında kurulan Afgan kadın orkestrası Zohra, bu yıldan itibaren aktif olarak provalara, performanslara ve konserlere doğru çalışmalarına başladı.
Zohra orkestrasının müzisyenleri, ailelerinde, topluluklarında ve ülkelerinde 30 yılı aşkın süredir müzik eğitimi alan ilk genç kadınlardan oluşuyor. Afganistan’ın dört bir yanındaki illerden Kabil’de yaşamak ve Dr. Ahmad Sarmast tarafından kurulan Afganistan Ulusal Müzik Enstitüsü’nde okumak için geliyorlar. Zohra’nın yanında ülkenin ilk kadın müzik şeflerinden olan Negin Khpalwak ve Zarifa Adiba da yer alıyor.
“Yıllarca Taliban altında toplumumuz sesinden mahrum kaldı.”
Ahmad Sarmast
2017 Dünya Ekonomik Forumu Davos’ta gerçekleşirken; heyecanlı uğultu, orkestranın gelişi haberiyle artarak şiddetleniyor. Konser bitiminde büyük bir alkış kopuyor. Reuters temasa geçiyor, CNBC kanalı Zohra’dan kısa bir performans istiyor. İsviçre radyo ve televizyonu da haber yapmak için yanı başlarında yer alıyor. Kabil’e döndüklerinde, Zohra ile Afgan ulusal televizyon kanalı TOLOnews buluşuyor ve Zohra’nın hikayesini ele alıyor.
Ülkelerine döndükten sonra orkestra üyeleri, Eğitim ve Kadın İşleri Bakanlıkları, Tolo/Moby Media Group ve daha pek çok kurumdan kutlama resepsiyonlarına davet edildi. O hafta her gece Ahmed Sarmast yerel televizyon ve radyo istasyonlarında konuştu. Haberlerde ve medyada şimdi, kadınların toplumdaki yeri ve müziğin toplumdaki rolü üzerine Afganistan çapında bir sohbet yeniden başlatmıştı. Orkestra, uluslararası müzik turneleri için 20’den fazla yeni davet almıştı.
Zohra Orkestrası son turnesinde, 2019’da Afgan bağımsızlığının 100. yıldönümünü kutlamak için Avustralya’yı ziyaret etti. 12 ve 14 Ekim 2019’da Orkestra Sidney ve Melbourne’de konserler verdi. İlki Monash Üniversitesi’nde, ikincisi ise Sidney Opera Binası’nda 1500’den fazla misafirin katılımıyla gerçekleşen konserlerle, dünya Zohra ismini bir kez daha uluslararası sahnede gösterme fırsatı bulmuştu.
Zohra’nın, Orchestre du College de Geneve öğrencileriyle birlikte hazırladığı “Ode To Joy” performansını dinlemek için buraya tıklayabilirsiniz.
“Shad Kon Jan-e-Man” şarkısını icra ettikleri Müzik Akademisi Gala konserleri performansını dinlemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Yeni Bir Tarih içeriklerinde bahsettiğimiz olaylardan derleyerek oluşturduğumuz listeyi dinlemek için Spotify listemiz “Yeni Bir Tarih”i takibe almayı unutmayın.
Kaynaklar: