Beats By Girlz Türkiye portrelerin konuğu 1925 doğumlu, yaklaşık elli yıl boyunca müzik teknisyenliğine gönül veren ve tarihte ilk kez kayıt alarak müzik üretimi yapan İngiliz müzisyen ve elektronik müzik bestecisi.
Daphne Oram, BBC Radiophonic Workshop’un kurucularından biri olarak elektronik müziğin evriminde ve musique concrète adı verilen elektronik müziğin mucitleri arasında merkezi bir figür haline gelmiştir. 1961 yapımı The Innocents filmi için bestelediği ve isim haklarını elde edemediği çalışması, elektronik film müziğine öncülük etmeye yardımcı olmuştur. Daphne Oram, sesi adeta “çizerek” kullanıp elektronik sesler yaratmak için Oramics adını verdiği tekniği yaratmıştır. Müzik alanında yenilikçi olmanın dışında, kişisel bir elektronik müzik stüdyosunu bağımsız olarak yöneten ve kuran ilk kadın ve elektronik bir müzik aleti tasarlayıp onu kullanan ilk kadın müzisyen sıfatlarına sahiptir.
Sanatçı, An Individual Note of Music, Sound and Electronics (1971) adlı kitabında ses fiziği ile ilgili felsefi konuları araştırır.
Küçük yaşlardan itibaren piyano ve org derslerinin yanı sıra beste yapmayı da öğrenen Daphne Oram,1942’de Royal College of Music‘te bir pozisyon için teklif almış; ancak bunun yerine alt kademe stüdyo mühendisi ve BBC’de ‘music balancer’ (müzik ayarlamaları yapan kişi) olarak bir pozisyonda işe başlamıştır.
Sanatçının BBC’deki iş sorumluluklarından biri, canlı konserleri önceden kaydedilmiş bir versiyonla ‘gölgelemek’ olmuştur. Bu sayede, yayın ‘düşman eylemi’ ile kesintiye uğrasa bile devam edebiliyordu. Diğer iş tanımları arasında radyo programları için ses efektleri oluşturmak ve yayınlar için ses miksajı yapmak vardır. Bu dönemde synthetic seslerdeki gelişmelerin farkına varmış, teyplerle deneyler yapmaya başlamıştır. Genellikle saatlerce stüdyoda kaldıktan sonra, gecenin geç saatlerine kadar teyplerle deneyler yaptığı bilinen bir gerçektir.
Daphne Oram, çeşitli sesleri teybe kaydetti ve sonra onları kesti, birleştirdi ve ilmek ilmek dokudu; onları yavaşlattı, hızlandırdı ve geriye doğru çaldı.
1941 yılında müzik bestelemeye de zaman ayırarak Still Point adlı bir orkestra eseri de dahil olmak üzere besteler yapmıştır. Bu eser yenilikçi bir parça olarak kabul edilmiş, birçok kişi Still Point’i, akustik orkestrasyonu canlı elektronik ekipmanın dokunuşuyla birleştiren ilk beste olarak kabul etmiştir. BBC tarafından onay verilmeyen ve performansı hiçbir zaman gerçekleştirilmeyen Still Point, 24 Haziran 2016’ya kadar 70 yıl boyunca duyulmamış bir eser olmuştur.
Daphne Oram, 1950’lerde bir müzik stüdyosu yöneticisi olarak terfi etmiştir. Paris’teki RTF stüdyolarına yaptığı bir gezinin ardından, BBC’nin programlanmasında kullanılmak üzere elektronik müzik ve müzik somut tekniklerini kullanarak ses ve müzik bestelemek için elektronik müzik olanakları sağlamak adına kampanya yürütmeye başlamıştır. 1957’de Amphitryon 38 adlı oyun için müzik bestelemekle görevlendirilmiştir. Bu parçayı bir sinüs dalgası osilatörü, bir teyp ve kendi tasarladığı bazı filtreleri kullanarak oluşturmuş ve böylece BBC tarihindeki ilk tamamen elektronik eseri üretmiştir. Bu elektronik seslere olan talep arttıkça BBC, Daphne Oram ve Briscoe’ya 1958’in başlarında oluşumun ilk stüdyo müdürlüğünü yapmış olduğu BBC Radyofonik Atölyesi’ni kurmaları için bir bütçe vermiştir.
Atölye, bilim kurgu dizisi Quatermass and the Pit (1958–59) ve radyo komedi dizisi The Goon Show için “Major Bloodnok’s Stomache” de dahil olmak üzere şirketin tüm yapımları için ses efektleri ve tema müziği oluşturmaya odaklanmıştır. Oram, Dr. No’nun (1962) film müziği için öne çıkan elektronik sesleri sağlamış olmasına rağmen, adı esere ait hiçbir yerde geçmemiştir.
Bestecilerin kondensatörlerle karışacağı, bilgisayarların kroşeleri kontrol edeceği ve belki hafıza, müzik ve manyetizmanın bizi metafiziğe yönlendireceği garip bir dünyaya adım atacağız.
Daphne Oram, An Individual Note of Music, Sound and Electronics (1971)
Daha sonraları, sanatçıya altı ay izin alması söylenir; patronları, radyofonik ekipmanın insan vücudu üzerindeki etkisinden endişe duyduklarını açıklamıştır. (Yoksa bunun kadın bedeni olmasıyla bir ilgisi var mıydı? Erkek meslektaşları patronlarına göre iyiydi ve onların bir sorunu yoktu.) Derin bir hüsrana uğrayan Daphne Oram istifa etmiş, Radiophonic Workshop için yıllarca mücadele etmesine rağmen, onun yeni yeni ayaklandığı dönemi zar zor görmüştür.
1959’da BBC’den ayrıldıktan hemen sonra Daphne Oram, Wrotham, Kent yakınlarındaki Fairseat’te dönüştürülmüş bir şerbetçiotu işleme tesisi olan Tower Folly’de elektronik müzik çalışmaları için Oramics Stüdyolarını kurma çalışmalarına başlamıştır.
Oramics, doğrudan 35 mm boş film üzerine çizim yapmayı içeren bir ses üretim tekniğidir. Film şeritlerine kazınmış şekiller ve tasarımlar, foto-elektrik hücreler tarafından okunur ve seslere dönüştürülür. Oram’a göre, “Her nüans, ifadenin her inceliği, her ton geçişi veya perde bükülmesi, yalnızca çizimde yapılan bir değişiklikle mümkün olmalıdır.” Oramics tekniği ve ses nüansları üzerindeki kontrol esnekliği, müzik üretimine karşı yepyeni bir metod ve yenilikçi bir yaklaşım olmuştur.
Bu dönemde Daphne Oram üzerindeki ekonomik baskılar, ticari bir besteci olarak çalışmalarını sürdürmenin gerekli olduğu anlamına gelmiş ve Oramics sistemi üzerindeki çalışmaları, Radyofonik Atölye’den daha geniş bir alanı kapsamıştır: Sadece radyo ve televizyon için değil, tiyatro, kısa reklam filmleri, ses enstalasyonları ve sergiler için de müzik üretimi yapmıştır. Bu dönemde gerçekleştirdiği çalışmalardan seçkileri dinlemek için bu linki takip edebilirsiniz. Sanatçının arşivine ve çeşitli çalışmalarına ise buradaki siteden ulaşabilirsiniz.
Daphne Oram, 2003’te 77 yaşındayken hayata gözlerini yummuştur. Ünlü müzisyen ve besteci, ‘mekânsal ses’ gibi ses terimleri henüz kullanılmamışken, uzamsal ses işleyişi ve zayıf ses sinyallerinin seviyesini yükseltmek olan amplifikasyonu öngörmüştür. Radiophonic Workshoptaki teyp işleme teknikleri, on yıllar boyunca dünya çapında birçok türde etkili olmuştur. Radiophonic Workshop’taki çalışması, 1960 yılında BBC’ye gelen ve daha sonra orijinal Doctor Who tema müziğini birlikte yaratan Delia Derbyshire’ın yolunu açmaya da yardımcı olmuştur.
Besteci, performansın sınırlamaları olmadan yazıp çizebildiğinde paleti muazzam bir şekilde genişler…Bu sayede ritim, bestecinin çalınabilir olmak zorunda kalmadan görselleştirebileceği herhangi bir şey haline gelir. Tınıların kaydı yoktur ve teorik olarak müzikal ya da başka herhangi bir ses onun elindedir.
Dapne Oram
Başarıları müzikte devrim yaratmıştır; ancak başarıların ismi son yıllarda duyulmaya başlanmıştır- ve Daphne Oram besteci olarak hala pek bilinen bir isim değildir. Ünlü müzisyen ve bestecinin sizler için seçtiğimiz eserlerine ulaşmak için “Portreler” Spotify listemize kulak verebilir, daha fazla içerik için sosyal medya hesaplarımızı ve web sitemizi takip edebilirsiniz!
Kaynaklar:
https://www.bbc.com/culture/article/20170522-daphne-oram-pioneered-electronic-music
https://www.theguardian.com/music/2008/aug/01/daphne.oram.remembered